KARALAHANA – KARADENİZ BÖLGESİ’NİN VAZGEÇİLMEZ SEBZESİ
Ziraat Yüksek Mühendisi
Giresun Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürü
Karadeniz Bölgesi’ndeki yöresel yemekler içinde Karalahana yemekleri önemli bir konumdadır. Beyaz (top) lahanadan ayırmak için “Karalahana” denilmektedir. Aslında, rengi ve yaprakları kara değil, yeşildir. Yenen kısmı, yeşil yapraklarıdır. Karalahanaya, Karadeniz Bölgesi’nde yöresel olarak “Pancar” da denilmektedir. Tüm Karadeniz kıyı şeridinde yetiştirilmektedir.
Yetiştiricilik Bilgileri
Karalahana tohumdan üretilir ve çoğaltılır. Tohumları; ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde ekilebilir. Toprak sıcaklığının 15-20 °C arasında, pH’sının 6-7 civarında olması uygundur. Tohum yatağına yanmış çiftlik gübresi uygulandıktan sonra, bir gün önceden ıslatılmış tohumlar, çok sık olmayacak şekilde ekilir. Tohumların üzeri yaklaşık 1 cm kalınlığında toprak/torf karışımı ile kapatılır ve üzeri uygun bir aparatla bastırılarak sıkıştırılır. Böylece, tohumların toprakla teması sağlanır. Ekim alanı, gerektiğinde sisleme veya tazyikli olmayan yağmurlama yöntemiyle sulanabilir. Ekim alanındaki sıcaklık ve nemin korunması için, üzeri şeffaf bir naylon örtü ile kapatılabilir. Yaklaşık 10-12 gün sonra, tohumlar çimlendiğinde, üzerindeki örtü kaldırılmalıdır. Çimlenen tohumlar 8-10 cm boya erişince sökülerek seyreltme yapılır. Eğer seyreltme işi lahana tarlasına yapılacaksa, fideler 50-60 cm aralıkla dikilebilir.
Sağlıklı bir karalahana bitkisi, sürekli yeni yaprak çıkararak yıl boyu verimini sürdürür. Üstten yeni yaprak çıkardıkça, altta kalan yaprakları kartlaşır ve sararmaya başlar. Bu durumdaki yaprakların budanarak ayıklanması gerekir. En çok taze yaprakları tercih edilir.
Karalahana bitkisi erken ilkbaharda çiçek açarak tohum tutmaya başlar. Taze çiçek sürgünleri de toplanarak yemeği yapılabilir.
Karalahananın Sağlığa Faydaları
Karadeniz Bölgesi’nin vazgeçilmez sebzesi Karalahana da, diğer yeşil sebzeler gibi vitamin ve mineralce zengindir. Yüksek lif içeriği nedeniyle zayıflama diyetlerinde de yer alabilir. Bilinen başlıca faydaları:
- Karalahana haftada 2-3 öğün tüketildiği zaman cilde olumlu etkileri vardır,
- İçerdiği mineraller (kalsiyum, potasyum,..) sayesinde kemiklerin güçlenmesini sağlar.
- Sindirim sisteminin düzenli çalışmasını sağlar, kabızlığı ve barsak parazitlerini önleyici etkisi vardır.
- İdrar söktürücü etkisi vardır, vücutta biriken toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
- Demir içerdiğinden, kansızlık (anemi) sorunu yaşayanlara iyi gelir.
- Bağışıklık sistemini güçlendirerek birçok hastalıktan korunmaya yardımcı olur.
Karalahananın Zararları
Her besin maddesinin aşırı tüketilmesi sonucunda birtakım olumsuz etkileri ortaya çıktığı gibi; Karalahananın da haftada 3 günden fazla tüketilmesi sonucunda, iyotlu tuz alınmadığı takdirde, iyot emilimini olumsuz etkileyerek guatr oluşumuna katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Diğer taraftan, kalsiyum oksalat içeriğinden dolayı aşırı tüketildiği takdirde safra kesesi ve böbrek taşı oluşumuna neden olabilir.
Karalahana, tabloda görüldüğü gibi içerisinde yüksek miktarda A vitamini barındırır. A vitamininin alerjik reaksiyonların hafifletilmesinde yardımcı olduğu bilindiğinden, karalahana güvenle tüketilebilir. Ancak, lahananın saplarından ve köklerinden ekstrakte edilen Chitinase adı verilen protein enziminin nadiren alerjik reaksiyonu tetikleyebileceği öne sürülmektedir (Prof. Dr. A. AKÇAY).
KARALAHANA İLE YAPILAN BAŞLICA YEMEK ÇEŞİTLERİ
- Karalahana çorbası,
- Karalahana etli dolması,
- Karalahana zeytinyağlı sarması,
- Karalahana diblesi,
- Karalahana böreği,
- Karalahana kavurması,
- Karalahana çiçeği kızartması.
AHMET AKÇAY’ın objektifinden YEMEK ÇEŞİTLERİ FOTOĞRAFLARI
